Coraz więcej osób, które dopada zawał serca, przeżywa, jeśli tylko szybko trafi do lekarza. Wiedząc, jak postępować, gdy podejrzewamy zawał mięśnia sercowego, dajemy sobie drugą szansę na życie. Poznaj symptomy, wskazujące na zawał serca.

Objawy wystąpienia zawału

Tkanki mięśnia sercowego, do których nie dociera krew, obumierają. Około 4. dnia od zawału obumarłe komórki są uprzątane przez tzw. komórki żerne. Stopniowo ich miejsce wypełni tkanka bliznowata, ale to zmniejszy tzw. czynną masę serca, czyli część sprawnie pracującą. Jak Duzy bedzie obszar tkanki bliznowatej (jak rozległy zawał) – przesądzają godziny, a nawet minuty, jakie upływają od rozpoczęcia się zawału do czasu udzielenia pomocy. Kardiolodzy mówią nawet o tzw. złotej godzinie – rozpoczęcie w tym czasie terapii daje najwięcej szans na ograniczenie rozległości zawału i na powrót do zdrowia. Najważniejszy jest czas tuż po wystąpieniu pierwszych objawów. W ciągu 3, a nawet 6 godzin można przeprowadzić zabieg udrożnienia tętnic, a jeśli nie jest to możliwe – podać leki rozpuszczające zakrzep. Po 12 godzinach od pojawienia się ostrego bólu zawałowego lekarze niewiele mogą już zrobić. Dlatego tak ważne jest, by nie przeoczyć ani nie zbagatelizować objawów. Nie zawsze są one charakterystyczne, ale najczęściej są to: 

• ból i/lub ucisk w klatce piersiowej, który może promieniować do barków, rąk, gardła, żuchwy, a nawet do pleców; ból zawałowy zwykle trwa ponad 30 minut
• trudności w oddychaniu i nudności, objawy podobne jak w zatruciu pokarmowym
• obfite pocenie się i nieuzasadniony niepokój
• niekiedy zasłabnięcie.

Nie wszystkie objawy muszą wystąpić u każdego i jednocześnie. Zdarzają się tzw. zawały nieme (np. często u osób chorych na cukrzycę), czyli bez charakterystycznego bólu. Ponadto objawy zawału są nieco inne u kobiet niż u mężczyzn, np. panie częściej miewają tzw. dolegliwości żołądkowe.

Jeśli wystąpią objawy zawału, dzwoń pod nr 999 lub 112

Nie obawiaj się, że wezwiesz pogotowie niepotrzebnie. W przypadku podejrzenia zawału lepiej dmuchać na zimne. Wzywając pomoc z telefonu stacjonarnego dzwoń pod numer 999, z komórkowego – 112. Gdy zawał dotyczy ciebie, jeśli to możliwe, powiadom kogoś bliskiego, zażyj lek zawierający kwas acetylosalicylowy (np. Aspiryna, Acard), który hamuje zlepianie się płytek krwi, zmierz sobie ciśnienie, usiądź lub położyć się i spokojnie poczekać na lekarza. Pamiętaj, że ograniczając ruch, zmniejszasz zapotrzebowanie serca na tlen. Jeśli jesteś świadkiem zawału serca:

• wezwij pogotowie
• gdy chory jest przytomny – dowiedz się, jak długo źle się czuje, czy zażył jakieś leki, czy choruje na serce; to ułatwi pracę ekipie reanimacyjnej
• przed przybyciem karetki połóż chorego, a jeśli mu duszno – posadź
• zbadaj mu tętno (najlepiej na tętnicy szyjnej) i – jeśli to możliwe – także ciśnienie krwi 
• jeśli ciśnienie jest wysokie, czekając na pomoc możesz podać jedną dawkę nitrogliceryny (w aerozolu lub tabletkę pod język); dawki nie można powtarzać częściej niż co kwadrans. Jeśli ciśnienie rozkurczowe jest niższe niż 100 mmHg lub tętno zbyt szybkie – nie wolno stosować nitrogliceryny
• staraj się chorego uspokoić, możesz podać tabletkę leku z kwasem acetylosalicylowym.

Jeśli chory jest nieprzytomny:

• ułóż go wygodnie na plecach (nie podkładaj nic pod głowę, ponieważ to utrudnia oddychanie)
• sprawdź, czy oddycha (np. przykładając mu do ust lusterko lub nachylając ucho do jego ust)
• zmierz tętno na tętnicy szyjnej
• jeśli nie wyczuwasz tętna i/lub oddechu, musisz jak najszybciej rozpocząć akcję reanimacyjną, bo doszło do zatrzymania krążenia
• sprawdź, czy chory nie ma czegoś w ustach; jeśli tak, wymieć to palcem (wyjmij też protezę zębową)
• zrób sztuczne oddychanie metodą usta-usta: jedną ręką odciągnij żuchwę chorego w stronę klatki piersiowej, drugą ręką zatkaj mu nos i wdmuchaj do ust powietrze (klatka piersiowa powinna wyraźnie się unieść)
• jeśli nadal nie wyczuwasz tętna, rozpoczynasz masaż serca: układasz swoje ręce jedna na drugiej i kładziesz je między piersiami chorego. Przyciskasz je na tyle mocno, by mostek uginał się na 3–4 cm. Co 15 ugnieceń klatki piersiowej wykonujemy 2 wdechy (jeden po drugim).

Taką akcję reanimacyjną prowadzisz do czasu przyjazdu lekarza.

Nowy nano-bio-chip będzie mógł rozpoznać wczesną postać zawału serca na podstawie badania kilku kropli śliny – poinformowano na zjeździe American Association for Dental Research.

Metodę opracował zespół naukowców z University of Texas w Austin, University of Kentucky oraz University of Louisville.

U wielu osób z zawałem serca, zwłaszcza kobiet, objawy są niespecyficzne, toteż szukają pomocy dopiero wtedy, gdy już doszło do uszkodzeń komórek mięśnia sercowego. Dlatego tak ważne jest szybkie i precyzyjne, a przede wszystkim łatwo dostępne rozpoznawanie zawału.

Nowa metoda opiera się na oznaczaniu szeregu występujących w osoczu krwi białek, charakterystycznych dla chorób serca. Okazało się, że białka te występują również w ślinie. W przyszłości nano bio chip mógłby być stosowany na przykład w karetce, w gabinecie dentystycznym, czy w aptece. Urządzenie wielkości karty kredytowej podaje wyniki w ciągu 15 minut. Powszechne stosowanie metody pozwoliłoby w porę ostrzegać zagrożonych zawałem i leczyć tych, u których już wystąpił.

Nawet rok po zawale kobiety i mężczyźni boją się wznowić aktywność seksualną, chociaż w przypadku niektórych pacjentów seks jest bezpieczny już kilka tygodni po poważnym epizodzie sercowo-naczyniowym. Chorzy o "te rzeczy" nie pytają, lekarze sami z siebie nie mówią, a strach ma wielkie oczy. To powinno się zmieniać.

Niby postęp medycyny, niby wszyscy wiedzą, że seks jest zdrowy, a jednak wokół kwestii: seks, a serce, narosło sporo, trudnych do obalenia, mitów. Z jednej strony nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca naczyń sprzyjają problemom z erekcją. Z drugiej: pamiętamy doniesienia medialne, jak zabójcze może być stosowanie nowoczesnych leków przeciw zaburzeniom wzwodu u osób z zaburzeniami krążenia. Wielu pacjentów nie tylko obawia się "seksu ze wspomaganiem", ale w ogóle czerpania z niego radości. Tymczasem zaprzestanie aktywności seksualnej podyktowane nie świadomym wyborem, a czynnikami zewnętrznymi, wyraźnie obniża jakość życia.

Według American Heart Association u osób, które po zawale jedynie epizodycznie uprawiają seks, ryzyko ponownego zawału jest o 2,7-krotnie wyższe niż u regularnie aktywnych. Trzeba jednak przyznać, że te osoby najczęściej są zarazem aktywne fizycznie i to głównie redukuje ryzyko kolejnych incydentów sercowych. W grupie pacjentów regularnie ćwiczących ryzyko nagłego zgonu sercowego spada o ok. 30%, a ryzyko zawału serca zmniejsza się o ok. 45%.

Kobiety też mają problem

Dysfunkcja seksualna dotyczy częściej kobiet, jednakże zdefiniowanie tego problemu jest u pań bardziej złożone i polega w dużej mierze na ocenie subiektywnej, podczas gdy u mężczyzn najczęściej obserwuje się swoisty marker schorzenia – zaburzenia wzwodu. Kobiety również boją się kochać, mając problemy zdrowotne. Sprzyja temu depresja, która może być zarazem skutkiem pierwotnej choroby i prowadzić do zaniechania aktywności seksualnej, jak i wtórnie: już zaburzeń seksualnych. W takim przypadku istotne jest nie tylko dopytanie kardiologa w zakresie bezpiecznego seksu, ale i rozwiązanie problemów emocjonalnych. Z całą pewnością dla serca niemal zawsze bardziej niebezpieczna jest depresja, obniżona jakość życia niż sam akt seksualny

Wbrew powszechnej opinii zawał serca nie jest tylko męskim zmartwieniem. Kobiety atakuje równie często, powodując w ich organizmach znacznie większe spustoszenie. Jakby tego było mało, objawy schorzenia nie są tak charakterystyczne jak u panów i bywają często mylone z niestrawnością czy zmęczeniem. Taka pomyłka może okazać się jednak tragiczna w skutkach.

Nietypowe objawy

Ze statystyk wynika, że Polki chorują na serce częściej niż mężczyźni. W naszym kraju z powodu problemów sercowo-naczyniowych umiera rocznie ok. 82 tys. mężczyzn (43 proc. wszystkich zgonów) i około 91 tys. kobiet (55 proc. wszystkich zgonów).

Zawał serca u pań bywa bardziej rozległy, a w dodatku towarzyszą mu zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia czy obrzęk płuc. U kobiet częściej dochodzi także do powikłań krwotocznych po zastosowaniu leczenia trombolitycznego (rozpuszczającego skrzeplinę) oraz do drugiego zawału.

Największy problem polega na tym, że kobiety zbyt późno trafiają do szpitala. Dlaczego? Objawy damskiego zawału serca są „nietypowe” w porównaniu do męskich dolegliwości. Zamiast gniotącego bólu za mostkiem, promieniującego do szyi, barku i rąk, kobieta skarży się zazwyczaj na kiepskie samopoczucie, którego nie kojarzy nawet z sercem.

Najczęstszymi objawami zawału bywają: duszność i skrócenie oddechu, uczucie osłabienia, a czasem także obezwładniającego zmęczenia. U niektórych osób pojawiają się mroczki przed oczami, u innych zawroty głowy. Kobiety częściej niż mężczyźni odczuwają nudności, pocenie się i bladość. Skarżą się często na dyskomfort w górnej części brzucha, kojarzony z niestrawnością. Może pojawić się również niedowład, zarówno kończyn dolnych, jak i górnych. U kobiet zawał rzadko zwiastuje ból w klatce piersiowej. Częściej odczuwalne jest kłucie w ramionach, szyi, żuchwie, a nawet w żołądku.

24 kwietnia 2015 roku – zaledwie kilka miesięcy po porzuceniu przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne ich stanowiska w sprawie zagrożeń zdrowotnych spowodowanych spożywaniem cholesterolu, dogmat etiologii chorób układu krążenia otrzymał największy cios.

Naukowe potwierdzenie, że miażdżyca, podstawowa przyczyna zawałów serca i udaru mózgu, nie jest zazwyczaj spowodowana wysokim poziomem cholesterolu we krwi, zostało opublikowane w czasopiśmie naukowym ‘American Journal of Cardiovascular Disease’. Miażdżyca jest wynikiem osłabienia strukturalnego ścian naczyń krwionośnych spowodowanym przewlekłym niedoborem kwasu askorbinowego (witaminy C).

Zawały serca, udary i inne choroby układu krążenia są najpowszechniejszymi chorobami na świecie powodującymi rocznie ponad  17 milionów zgonów. Dane epidemiologiczne rozmiaru i ciągłości epidemii tej choroby dowodzą, że prawdziwe przyczyny jej powstawania nie zostały jeszcze ostatecznie poznane. Ponadto, aktualna hipoteza, że wysoki poziom cholesterolu we krwi powoduje choroby układu krążenia nie jest w stanie odpowiedzieć na podstawowe pytanie w dziedzinie kardiologii: cholesterol ma takie samo stężenie zarówno w tętnicach, jak i żyłach. Dlaczego wiec blaszki miażdżycowe występują tylko w tętnicach – ale nie w żyłach? Ponadto, dlaczego prawie zawsze rozwijają się w obszarze kilku centymetrów tętnic wieńcowych – ale rzadko w innych narządach? Albo dlaczego miażdżyca jest cechą gatunku ludzkiego, niewystępującą  wśród zwierząt?

Badacze z Instytutu Medycyny Komórkowej w Kalifornii opracowali unikalny model zwierzęcy. Jest to zmutowana genetycznie mysz o metabolizmie podobnym do ludzkiego, niezdolna do produkcji witaminy C, a w tym samym czasie, możliwe jest syntezowania przez tą mysz ludzkiej lipoproteiny(a) – rodzaj lipoprotein niskiej gęstości (LDL).

Za pomocą tego modelu, wykazano że, miażdżyca tętnic, na ogół, rozpoczyna się od diety ubogiej w witaminę C –  i związanym z tym strukturalnym osłabieniem ściany tętnicy. Ten stan metaboliczny jest przyczyną wzrostu w surowicy krwi poziomu  lipoproteiny(a) i jej akumulacji w ścianie naczyniowej, co równocześnie prowadzi do rozwoju zmian miażdżycowych.

Badanie to potwierdza naukową koncepcje opublikowaną w 1990 roku w Proceedings of the National Academy of Sciences, przez Dr Matthiasa Ratha i dwukrotnego laureata nagrody Nobla Dr Linusa Paulinga. Zaproponowana przez nic teoria zakłada, że lipoproteina(a) jest cząsteczką naprawczą i funkcjonuje jako surogat dla witaminy C w przypadku upośledzenia ściany naczynia krwionośnego.

Najbardziej fascynującym aspektem tego modelu zwierzęcego jest fakt, że przedstawia on reprodukcję przełącznika genetycznego, zaniku witaminy C i pojawienia się lipoproteiny(a), sprzed około 40 milionów lat. Dowodzi to, że odrębne zdarzenie podczas ewolucji człowieka może wyjaśnić podatność współczesnego człowieka na choroby układu krążenia. "Call to End Heart Disease", czyli wezwanie do położenia kresu chorobom serca zostało zapoczątkowane dwie dekady temu przez Dr  Ratha i Dr Paulinga. Wznowienie tego apelu odbyło się podczas ostatniego sympozjum w Maastricht w Holandii. Manifest z Maastricht ("Maastricht Manifesto") wzywa naukowców, terapeutów, pacjentów i ogół społeczeństwa do wsparcia tego szlachetnego celu i pracy na rzecz skutecznego zapobiegania chorobom serca, co pozwoli zaoszczędzić miliony żyć  i miliardy koszów opieki zdrowotnej.

05.05.2015 KAB/BAR, fot. Prawny, UK